Pháp nhân là thuật ngữ pháp lý chỉ  một thực thể mang tính hội đoàn. Có rất nhiều quan điểm và học thuyết giải thích cho khái niệm pháp nhân như: có thuyết cho pháp nhân là một chủ thể giả tạo, có thuyết cho nó là một chủ thể thực sự...vv Song theo quy định của pháp luật Việt Nam thì pháp nhân là những tổ chức  (khác với thể nhân – chỉ con người) có tư cách pháp lý độc lập để tham gia các hoạt động pháp lý khác như kinh tế, xã hội.

Theo quy định tại Điều 84 Bộ luật Dân sự 2005 thì một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau đây:

• Được thành lập hợp pháp tức là phải được tồn tại dưới một hình thái xác định và phải được cơ quan có thẩm quyền thành lập, cho phép thành lập, đăng ký hoặc công nhận;
• Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ  bao gồm các cơ quan lãnh đạo, bộ phận chuyên môn của tổ chức, đảm bảo cho tổ chức có khả năng thực tế để hoạt động và điều hành đảm bảo tính nhất quán trong hoạt động pháp nhân;
• Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó tức pháp nhân tự chịu trách nhiệm tài sản của mình và trong giới hạn tài sản của mình
• Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc.

Như vậy, tư cách pháp nhân là tư cách để xác định trách nhiệm tài sản (vô hạn hay hữu hạn) của tổ chức, doanh nghiệp tức là nếu có tư cách pháp nhân sẽ tách bạch tài sản của chủ sở hữu doanh nghiệp với pháp nhân là doanh nghiệp đó (chịu trách nhiệm hữu hạn), còn doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân thì không có sự tách bạch này (chịu trách nhiệm vô hạn).

Ví dụ: Khi một doanh nghiệp phá sản thì chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm giới hạn với phần vốn mà mình bỏ vào doanh nghiệp. Nhưng đối với doanh nghiệp tư nhân ngoài khoản tiền đầu tư kinh doanh thì chủ sở hữu còn phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản mình có.

Theo quy định tại Luật doanh nghiệp 2014 thì công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân còn doanh nghiệp tư nhân thì không có tư cách pháp nhân.

Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Chủ sở hữu duy nhất của doanh nghiệp tư nhân là một cá nhân, có toàn quyền quyết định đối với tất cả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Do đó đây là lý do vì sao doanh nghiệp tư nhân không có pháp nhân và cũng là loại hình doanh nghiệp dễ gặp rủi ro nhất.

Xem thêm một số quy định về pháp nhân (Thành lập, Năng lực pháp luật dân sự, Tên gọi,...) tại chương IV Bộ luật dân sự 2005